Windvaan

 

Hoog op de toren geeft een zwaan de windrichting aan.

Symbolische betekenis
De zwaan is een christelijk symbool voor reinheid.
In de late middeleeuwen ook het symbool voor Christus.

Vanaf ca. 1530 wordt de zwaan aan Martin Luther gerelateerd. 

Martin Luther en de zwaan

Volgens de legende heeft  de hervormer Johan Hus (Tjechisch ‘husa’ = gans) in 1415 op de brandstapel gezegd:
“Ein Ganss bradt ihr, sagt ich ihn dar
Ueber hundert Jahr niemet wol wahr
Wird kommen ein schneeweisser Schwan
Denselben werd ihr ungebraten lan. “

Honderd jaar later zou deze uitspraak, in werkelijkheid passages uit een brief van Hus, worden bewaarheid door de hervormer Luther. In die brief werd trouwens niet een zwaan genoemd maar ‘valken en adelaars’.

De zwaan verschijnt als attribuut van Luther op schilderijen, altaarstukken, gevels, kansels, munten, vaandels en windwijzers. 

Zoals dit Oud Hollandse versje zegt,  geeft de windwijzer meestal de gezindheid van de kerk aan:

De Gereformeerden hebben een haantje
De Luthersen hebben een zwaantje
De Roomsen hebben een kruisje
En de Mennisten een houten huisje.
 

Op de tekening van Bulthuis uit 1773 lijkt de windvaan de gestalte te hebben van een haan.

In de omgeving is ook een zwaan als windwijzer op de Hervormde kerk van Thesinge.

Mogelijk was er een relatie met het geslacht Grevingh, tot 1796 bewoners van de borg Grevingha te Leermens, die als helmteken een zwaan droegen. In het wapen van deze familie zijn nog meer overeenkomsten. Het lijkt niet meer toeval als ook in het archief uit de 18e eeuw van de kerk blijkt dat Greving van Grevingha een belanghebbende is die aanspraak maakt op een stem in de collatie van Zuidwolde.

Het kan ook zijn dat de vanenmaker een zwaan voorhanden had toen er een nieuwe nodig was.